Co dalej z refundacją za okulary? MRPiPS mówi jasno – decyduje kondycja finansowa pracodawcy

Oczekiwania pracowników rozbieżne z działaniami MRPiPS

W 2023 roku znowelizowano przepisy dotyczące profilaktycznej opieki zdrowotnej, którą są objęci pracownicy wykorzystujący w swojej codziennej pracy monitory ekranowe. Dopuszczono wówczas obok obowiązku zapewnienia okularów korygujących wzrok, możliwość zapewnienia – wedle wyboru uprawnionego – szkieł kontaktowych. I choć ta zmiana to na pewno krok w dobrą stronę, to okazuje się, że oczekiwania pracowników dotyczące ochrony wzorku skupiają się na innych aspektach obowiązków pracodawców. Zostały one przedstawione w interpelacji poselskiej nr 4813 z 12 września 2024 r., która została skierowana do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej. Wskazano w niej, że brzmienie obecnie obowiązujących przepisów sprawia, że opieka, którą pracodawcy obejmują w tym zakresie pracowników jest tak naprawdę fikcyjna. W obowiązujących w zakładach pracy regulaminach ustalane są symboliczne kwoty refundacji, które nijak nie przystają do cen rynkowych szkieł korygujących wzrok i nie pozwalają pracownikom na dokonanie niezbędnych zakupów, co sprawia, że zapewniona pracownikom na gruncie przepisów ochrona w wielu przypadkach jest jedynie pozorna. To dlatego autorka interpelacji wskazała, że konieczne jest wprowadzenie minimalnej kwoty dofinansowania, która byłaby dostosowana do aktualnych realiów rynkowych. Zaproponowała, aby minimalna kwota dofinansowania wynosiła co najmniej 50 proc. kosztów zakupu okularów korekcyjnych lub przynajmniej 500 złotych. W związku z tym zadano pytanie, czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej planuje podjąć kroki mające na celu ustanowienie minimalnej kwoty dofinansowania do zakupu okularów korekcyjnych dla pracowników pracujących przy komputerze? Jeśli tak, to jakie są planowane zmiany i w jakim terminie mogą one zostać wprowadzone?

Zasady wynikają z regulacji stworzonych przez pracodawcę

Przypomnijmy, że na gruncie obecnie obowiązujących przepisów pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom nie tylko okularów ale również szkieł kontaktowych korygujących wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej (badań: wstępnych, okresowych lub kontrolnych), wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego (zarówno wolnostojącego jak i laptopa). Obowiązek ten dotyczy osób zatrudnionych (w tym praktykantów i stażystów), które użytkują w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, czyli pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy (zob. pismo GIP z 21 grudnia 2012 r.), którzy przez co najmniej 4 godziny dziennie użytkują w pracy monitor (w przypadku pracowników dla których dobowa norma jest niższa, np. niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym będą to co najmniej 3,5 godziny dziennie takiego użytkowania). Zasady zapewnienia pracownikowi okularów lub szkieł kontaktowych bez względu na formę (zakupienie przez pracodawcę czy refundacja kosztów poniesionych przez pracownika), należy zawrzeć w regulacjach wewnątrzzakładowych, np. regulaminie pracy lub zarządzeniu, z którymi trzeba zapoznać pracowników. Zasady te powinny obejmować m.in. wysokość refundacji, przy czym powinna ona być miarkowana i pracodawca ma prawo zrefundować wydatek samodzielnie poniesiony przez pracownika, ale przy uwzględnieniu nawet najniższych cen zakupu obowiązujących na rynku lokalnym. W praktyce problemem jest to, że ustalane przez pracodawców kwoty refundacji często nie odpowiadają realiom rynkowym. Pozostają niezmienne od lat, podczas gdy inflacja sprawia, że wartość nabywcza pieniądza istotnie się zmienia. Tymczasem sprawa jest naprawdę istotna, bo liczba pracowników, którzy wykorzystują monitory ekranowe przy wykonywaniu swoich codziennych obowiązków, wciąż rośnie.

Dowolność w ustalaniu wysokości refundowanych kosztów

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej długo zwlekało z udzieleniem odpowiedzi na interpelację, co mogło sugerować, że dostrzeżono problem i rozważane są możliwości jego rozwiązania, jednak jak się ostatecznie okazało, na zmiany na razie nie ma co liczyć. W odpowiedzi udzielonej 7 kwietnia 2025 roku (BM-II.059.1.512.2024), że obecnie nie przewiduje się nowelizacji ww. rozporządzenia w zakresie ustalenia minimalnej kwoty dofinansowania zakupu okularów korekcyjnych dla pracowników, ani też zmian dotyczących określenia częstości wymiany okularów korekcyjnych. Zagadnienie to jest już w przepisach odpowiednio uregulowane Wskazano również, że Ustawodawca, zdając sobie sprawę z różnej kondycji finansowej poszczególnych firm i zakładów pracy, pozostawił pracodawcom dowolność w ustalaniu wysokości refundowanych kosztów.