Pracownicy mogą pożegnać się z myślą o skorzystaniu z tego urlopu. Resort odpowiedział - zmiana przepisów nie jest potrzebna

Emerytura stażowa a urlop dla poratowania zdrowia

Ministerstwo Edukacji Narodowej wypowiedziało się w sprawie zależności pomiędzy prawem nauczycieli do wcześniejszej emerytury, czyli tzw. emerytury stażowej, a możliwością skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia. Wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2024/2025 nauczyciele po raz pierwszy zyskali możliwość przejścia na tego rodzaju emeryturę pomostową, jednak jednocześnie negatywnie wpłynęło to na ich prawo do korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia. Dlaczego?
Prawo do emerytury stażowej przysługuje nauczycielom, którzy podjęli pracę na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego przed wprowadzeniem reformy emerytalnej w 1999 r. Na podstawie dodanego do ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela art. 88a, bez względu na wiek na emeryturę mogą przejść:
- 1 września 2024 r. – nauczyciele urodzeni przed dniem 1 września 1966 r.,
- 1 września 2025 r. – nauczyciele urodzeni po dniu 31 sierpnia 1966 r., a przed 1 września 1969 r.,
- 1 września 2026 r. – nauczyciele urodzeni po dniu 31 sierpnia 1969 r.

Aby było to możliwe, osoby te muszą rozwiązać stosunek pracy na swój wniosek albo musi dojść do jego rozwiązania lub wygaśnięcia np. z powodu likwidacji szkoły czy też z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym. Muszą także posiadać okres składkowy, który wynosi co najmniej 30 lat, w tym co najmniej 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego (z wyjątkiem nauczyciela szkoły za granicą), w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, a także muszą mieć prawo do emerytury, której wysokość nie jest niższa niż kwota najniższej emerytury. Wniosek o emeryturę stażową należy złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, a po raz pierwszy można było to zrobić już w sierpniu 2024 r.

Urlopu dla poratowania zdrowia udziela dyrektor

Jednocześnie na podstawie art. 73 Karty Nauczyciela, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole, w wymiarze nie niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia:
- choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub
- choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub
- na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową
w wymiarze co do zasady nie przekraczającym jednorazowo roku.

Prawo do skorzystania z tego świadczenia jest jednak ograniczone w przypadku nauczycieli, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok. Urlop dla poratowania zdrowia nie może być bowiem udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne.
Obowiązujące przepisy nie uzależniają w żaden sposób ograniczenia możliwości skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia lub czasu jego trwania od rodzaju emerytury, z jakiej może skorzystać nauczyciel. Oznacza to, że zarówno nabycie prawa do emerytury na ogólnych zasadach, czyli w trybie przewidzianym w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, jak i nabycie prawa do emerytury stażowej, czyli tzw. wcześniejszej emerytury, ogranicza prawo nauczyciela do skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia.

Nie ma potrzeby wprowadzania zmian

To wzbudza wiele emocji, bo w praktyce sprawia, że możliwość skorzystania z przysługującego nauczycielom uprawnienia została mocno ograniczona w czasie, podczas gdy skorzystaniem ze wcześniejszej emerytury jest w praktyce zainteresowanych niewielu z nich. To dlatego do MEN trafiła interpelacja, w której zadano następujące pytania:

• Czy dyrektor szkoły lub placówki oświatowej mógł udzielić urlopu dla poratowania zdrowia nauczycielowi, który złożył wniosek o jego udzielenie w terminie poprzedzającym datę wejścia w życie znowelizowanych przepisów, tj. do dnia 31 sierpnia 2024 r., i który nabył z dniem 1 września 2024 r. prawo do emerytury, o której mowa w art. 88a Karty Nauczyciela?
• Czy jeżeli dyrektor udzielił urlopu dla poratowania zdrowia nauczycielowi, który od 1 września 2024 r. mógł potencjalnie przejść na wcześniejszą emeryturę, naruszył przepis art. 73 ust. 2 Karty Nauczyciela? Czy w związku z tym będą wyciągane wobec niego konsekwencje służbowe?
• Który organ jest władny i ma prawo na podstawie przepisów do wydania decyzji czy nauczyciel nabył prawo do wcześniejszej emerytury dla nauczycieli, kiedy taka informacja jest potrzebna na przykład dyrektorowi szkoły lub placówki oświatowej przy udzielaniu urlopu dla poratowania zdrowia?
• Czy Ministerstwo Edukacji Narodowej prowadzi prace legislacyjne związane z tym, aby wszelkie wątpliwości dotyczące przedstawionych powyżej rozbieżności zostały uregulowane?

Odpowiedź MEN jest zdecydowana i nie pozostawia złudzeń. Wskazano w niej, że regulacja ograniczająca prawo do urlopu dla poratowania zdrowia, której dotyczą zadane pytania nie jest nowym rozwiązaniem i obowiązuje od czasu wprowadzenia ustawy – Karta Nauczyciela. Jednocześnie wprowadzając nowe przepisy dotyczące emerytury stażowej zastosowano ponad roczne vacatio legis, umożliwiając tym samym wszystkim zainteresowanym, w tym dyrektorom szkół, zapoznanie się z nimi i przygotowanie do zmian, jakie wynikają z ich wejścia w życie. Resort potwierdził, że zarówno nabycie prawa do emerytury na ogólnych zasadach, jak i nabycie prawa do emerytury stażowej, ogranicza prawo nauczyciela do skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia. Obowiązek zweryfikowania tego, czy nauczyciel spełnia warunki formalne do uzyskania prawa do tego urlopu spoczywa na dyrektorze szkoły lub placówki. Czynności tej powinien on dokonać na podstawie teczki akt osobowych nauczyciela. To dyrektor szkoły lub placówki jest bowiem kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w niej nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami i to do jego kompetencji należy podejmowanie decyzji w zakresie spraw pracowniczych.
Biorąc pod uwagę całokształt okoliczności, zdaniem Ministerstwa Edukacji Narodowej nie ma potrzeby wprowadzania zmian we wskazanych regulacjach.