Nie tylko zakaz pieców na gaz. Nowe unijne prawo zmienia znacznie więcej

Nowe zasady dotyczące pieców na gaz. Jakie prawo zmieniła Unia?

Nowe przepisy dotyczące pieców na paliwa kopalne, w tym pieców na gaz, są częścią zmian w dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej budynków (EPBD - Energy Performance of Buildings Directive). Prace nad nowelizacją tego dokumentu UE rozpoczęła w 2021 r. W toku uzgodnień między Komisją Europejską, krajami członkowskimi oraz europarlamentem część zawartych wniej wymogów złagodzono.

7 grudnia 2023 r. Parlament Europejski i Rada UE (w której zasiadają ministrowie rządów wszystkich krajów UE) podpisały wstępne porozumienie dotyczące nowych przepisów. 13 marca 2024 r. zmiany w dyrektywie budynkowej zostały przyjęte przez Parlament Europejski.

Zmiany w dyrektywie budynkowej jako część Zielonego Ładu i "Fit for 55"

Korekta dyrektywy budynkowej (dyrektywie EPBD) jest częścią "Fit for 55" – czyli całego pakietu zmian w różnych unijnych przepisach, które mają być stopniowo wprowadzane. Każda ma pomóc krajom UE w osiągnięciu celu, jakim jest zmniejszenie do 2030 r. emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. (względem 1990 r.) oraz osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.

Patrząc jeszcze szerzej, "Fit for 55" to część Zielonego Ładu. Przypomnijmy: Zielony Ład dla Europy (Green Deal for Europe; Europejski Zielony Ład) to projekt reform polityki klimatycznej Unii Europejskiej przedstawiony przez Komisję Europejską w 2019 r. Jego nadrzędnym celem jest osiągnięcie przez gospodarkę UE neutralności klimatycznej do 2050 r. Do połowy wieku unijna gospodarka ma emitować tylko tyle gazów cieplarnianych, ile jest w stanie pochłonąć (na przykład przez lasy lub technologię przechwytywania emisji CO2).

Dlaczego Unia chce zmieniać przepisy dotyczące budynków?

Unia zdecydowała się na wprowadzenie zmian w dyrektywie budynkowej, ponieważ stwierdzono, że rozwiązania, które wcześniej w niej obowiązywały, nie wystarczą do osiągnięcia założonych celów klimatycznych. Dzięki nowym przepisom tempo modernizacji energetycznej budynków ma przyspieszyć. Z danych posiadanych przez UE wynika, że to właśnie budynki odpowiadają za 40 proc. zużycia energii oraz powodują emisję 36 proc. gazów cieplarnianych całej wspólnoty.

Nie tylko zakaz instalowania pieców na paliwa kopalne. Główne zmiany w dyrektywie budynkowej

Główne zmiany dyrektywie ws. efektywności energetycznej budynków zakładają, że:

• budynki zajmowane przez władze publiczne mają być zeroemisyjne od 2028 r.
• od 2030 r. wszystkie nowe budynki powinny być zeroemisyjne;
• w budynkach mieszkalnych państwa członkowskie będą musiały wprowadzić środki, które mają doprowadzić do zmniejszenia średniego zużycia energii pierwotnej o co najmniej 16 proc. do 2030 r. i co najmniej 20–22 proc. do 2035 r.
• do 2030 r. państwa członkowskie powinny wyremontować 16 proc. budynków niemieszkalnych o najgorszej charakterystyce energetycznej, a do 2033 r. 26 proc. tych budynków; 55 proc. oszczędności energii powinno wynikać z renowacji najbardziej energożernych budynków;
• jeśli będzie to wykonalne z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia do 2030 r. państwa członkowskie będą musiały stopniowo montować instalacje słoneczne na budynkach publicznych i niemieszkalnych (zależnie od ich wielkości), a także na wszystkich nowych budynkach mieszkalnych;
• do 2040 r. należy całkowicie wycofać kotły na paliwa kopalne;
• od 2025 r. państwa członkowskie nie powinny dotować niezależnych kotłów na paliwa kopalne (w tym kotłów na gaz), nadal będzie można jednak stosować zachęty finansowe w odniesieniu do hybrydowych systemów grzewczych (np. takich, które łącza kocioł na gaz z instalacją cieplną wykorzystującą energię słoneczną lub pompę ciepła).

Wpływ zmian w dyrektywie budynkowej na budownictwo

Patrząc na tę listę z punktu widzenia "zwykłego Kowalskiego" można powiedzieć, że nowe wymogi stawiane przez Unię budynkom mieszkalnym idą w dwóch kierunkach. Po pierwsze, budynki mają być zdecydowanie bardziej "szczelne" (odporne na stratę energii). To oznacza, że większy nacisk kładziony będzie na ich termomodernizację (w przypadku budynków już istniejących). Zmiany w dyrektywie budynkowej wpisuje się tu w inny dokument, przyjęty przez UE latem 2023 r. Mowa o dyrektywie o efektywności energetycznej. Po drugie – energia potrzebna do ogrzania budynków oraz do ogrzania ciepłej wody użytkowej powinna być pozyskiwana ze źródeł odnawialnych.

Widać więc, że proponowane zmiany są bardziej kompleksowe niż tylko zakaz używania pieców na gaz. Eksperci wskazują, że wpłyną one nie tylko na to, jakimi piecami będziemy ogrzewać nasze domy, ale również na to, z jakich materiałów będą one powstawać, a nawet - na podstawie jakich projektów. Oczywiście te wszystkie elementy już dziś mają znaczenie, ponieważ już dziś nowe budynki powstające w Polsce muszą spełniać zdecydowanie bardziej wyśrubowane kryteria niż jeszcze kilka, kilkanaście lat temu. Zmiany w dyrektywach pokazują, że w tej sprawie kurs UE się nie zmienia.

Eksperci komentujący zmiany w dyrektywie budynkowej zwracają też np. uwagę, że choć rzeczywiście przewidują one stopniowe wycofywanie z rynku pieców na paliwa kopalne, to jednak ich wersje hybrydowe będą nadal dozwolone. Co więcej, nadal będzie można uzyskać na nie dofinansowanie z publicznych środków. Już w tej chwili pojawiają się też komentarze dotyczące szerszego niż do tej pory stosowania pieców na pellet oraz ewentualnych kontrowersji, jakie to może wywoływać.

Jakie budynki mogą być wyłączone z unijnej dyrektywy budynkowej?

Nowych zapisów dyrektywy budynkowej można będzie nie stosować w odniesieniu do:

• budynków historycznych;
• miejsc kultu i budynków służących działalności religijnej;
• budynków wolnostojących o powierzchni mniejszej niż 50 m kw.;
• domów letniskowych i budynków mieszkalnych o ograniczonym czasie użytkowania;
• budynków wojskowych i używanych do celów obronnych;
• zakładów przemysłowych, warsztatów, niemieszkalnych budynków rolniczych.

Kiedy zacznie obowiązywać nowe unijne prawo dotyczące budynków?

Zmiana dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków przyjęta przez europarlament musi jeszcze zostać zatwierdzona przez Radę UE. Część komentatorów zwraca uwagę, że w związku z tym, że nowe przepisy budzą wiele kontrowersji, zaś Unia jest w okresie kampanii wyborczej przed wyborami do Parlamentu Europejskiego, nie jest wykluczone, że w zapisach dyrektywy mogą się jeszcze pojawić jakieś modyfikacje. Niezależnie od tego, po jej przyjęciu przez PE i Radę, Polska, podobnie jak inne kraje UE, musi ją zaimplementować do przepisów krajowych. Niekiedy wdrożenie dyrektywy wymaga wprowadzenia zmian w różnych ustawach i rozporządzeniach. Czasem oznacza to przyjęcie zupełnie nowych rozwiązań.