Rynek funduszy podwyższonego ryzyka rozwija się bardzo szybko, czego najlepszym obrazem może być współczynnik dezinwestycji, mierzony relacją przedsięwzięć zakończonych wyjściem z inwestycji do wartości projektów finansowanych. W 2006 roku wskaźnik ten kształtował się na poziomie 26,5% natomiast w 2007 roku wskaźnik ten wyniósł 19,5%. Z pozoru mogłoby się wydawać, że malejące wskazanie wskaźnika jest negatywnym zwiastunem jednakże analizując wartość zakończonych inwestycji okazuje się, że z roku na rok rosną, a za spadkowi wartości wskaźnika odpowiada silny wzrost nowych inwestycji funduszy PE/VC (w 2006 roku wartość nowych inwestycji w krajach CEE wyniosła 1667 mln EUR, natomiast w 2007 roku już 3005 mln EUR).
Nadchodzi moment pożegnania
W pewnym momencie nadchodzi jednak moment pożegnania. Sposobów rozstania z funduszami PE/VC jest bardzo wiele, jednakże popularność poszczególnych form dezinwestycji jest bardzo różna. Na wykresie poniżej zaprezentowane zostały poszczególne formy rozstania z funduszem wraz z wartościowym zestawieniem popularności poszczególnych rozwiązań.
Najbardziej popularną formą dezinwestycji jest sprzedaż udziałów inwestorowi strategicznemu (trade sale). Rozwiązanie to jest o tyle korzystne, że firma pozyskuje w ten sposób partnera, który będzie potencjalnie zainteresowany dalszymi inwestycjami w spółkę. Inwestor działający w tej samej branży ma bowiem możliwość włączenia przejmowanego przedsiębiorstwa do własnej wyceny, dlatego też wzrost wartości spółki skutkować będzie również wzrostem wartości inwestora strategicznego.
Kolejną metodą wyjścia z inwestycji jest oferta publiczna akcji, która może się odbyć na dwa sposoby: pierwszą ofertę publiczną (IPO) lub sprzedaż istniejących akcji. Rozwiązania te stosowane są w zależności od przyjętej przez spółki i fundusze strategii. Spółka może bowiem zdecydować się na debiut, aby pozyskać dodatkowy kapitał lub też aby umożliwić funduszowi wyjście z inwestycji. Jeśli celem debiutu jest dezinwestycja funduszu wówczas oferta publiczna odbywa się poprzez sprzedaż istniejących akcji. Natomiast jeśli głównym celem debiutu jest pozyskanie dodatkowego kapitału, wówczas spółka emituje nowe akcje, których sprzedaż zasila kapitał przedsiębiorstwa. Fundusz może wówczas zdecydować się na lock-up (zobowiązanie do niezbywania posiadanych przez nich akcji przez ustalony okres czasu). Gdy przedsiębiorstwo chce natomiast pozyskać kapitał na inwestycje, a fundusz chce już zrealizować zyski może dojść do trzeciej sytuacji, w której sprzedawane są istniejące akcje (będące własnością funduszu) oraz akcji nowej emisji. Spotykanym często rozwiązaniem jest wówczas pierwszeństwo sprzedaży istniejących akcji przed akcjami nowej emisji.
Oferta publiczna jest jedną z korzystniejszych
Oferta publiczna jest jedną z korzystniejszych form dezinwestycji dla funduszy PE/VC ze względu na wysoką wycenę akcji jaką może osiągnąć dana spółka. Jedną z najbardziej spektakularnych transakcji tego typu przeprowadził Enterprise Investors, który sprzedał na giełdzie akcje ComputerLandu za cenę ośmiokrotnie wyższą od kwoty, którą wydał na ich zakup.
Trzecim w kolejności najpopularniejszym w krajach CEE sposobem wyjścia z inwestycji jest sprzedaż udziałów spółki innemu funduszowi podwyższonego ryzyka. Warunkiem, jaki musi zajść, aby potencjalny fundusz – inwestor - zdecydował się na zakup udziałów w spółce jest jednak dostrzeżenie przez niego odpowiedniego potencjału rozwoju przedsiębiorstwa, w które zamierza zainwestować. Fundusze PE/VC w zamian za podwyższone ryzyko inwestycji oczekują bowiem wyższej stopy wzrostu.
Kolejnym popularnym sposobem dezinwestycji jest sprzedaż udziałów pozostałym właścicielom, zarządowi lub pracownikom (buy back). Wykorzystanie tej formy rozstania z funduszem jest zazwyczaj z góry zaplanowane (jeszcze przed wejściem funduszu do spółki) i pozwala na przejęcie kontroli przez dotychczasowych właścicieli, zarząd, bądź pracowników. Transakcje tego typu często przeprowadzane są w ramach LBO (Leverage Buy Out), czyli finansowania z wykorzystaniem długu. Przykładem tego typu transakcji mogą być wykupy menadżerskie takich firm jak Stomil Sanok, Ergis, czy Ropczyce. Natomiast modelowym przykładem wykupu przez pracowników jest firma Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych.
Można też sprzedać udziały
Rozstanie z funduszem może się również odbywać poprzez sprzedaż udziałów inwestorowi finansowemu (secondary purchase), jak na przykład banki, fundusze emerytalne, fundusze inwestycyjne, bądź też towarzystwa ubezpieczeniowe. Instytucje te szczególnie zainteresowane są dojrzałymi spółkami o stabilnych wynikach finansowych, co wynika z dużej roli bezpieczeństwa inwestowanych środków. Instytucje finansowe inwestując kapitał dużej ilości rozproszonych inwestorów na pierwszym miejscu powinny bowiem stawiać bezpieczeństwo powierzonego kapitału, a dopiero w dalszej kolejności maksymalizację zysków. Z drugiej jednak strony inwestorzy finansowi są najczęściej stabilnym, długoterminowym inwestorem.
Innym sposobem dezinwestycji jest likwidacja przedsiębiorstwa. Ma ona miejsce wówczas, gdy inwestycja nie przynosi oczekiwanych rezultatów przy jednoczesnym braku potencjalnych inwestorów, którzy przejęliby spółkę. Jak pokazuje praktyka rynkowa tego typu dezinwestycje nie występują zbyt często, co wobec zwiększonego ryzyka tego typu inwestycji jest dobrym symptomem.
