rozwiń >

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia 2025 r. (sygn. akt III USK 323/24) otwiera zupełnie nowe możliwości dla osób, które ciężko pracowały w szczególnych warunkach. Koniec z frustracją i odrzucanymi wnioskami – to orzeczenie to prawdziwy przełom w emeryturach pomostowych.

Przełomowa interpretacja spójnika "i" w ustawie o emeryturach pomostowych

Sąd Najwyższy, w swoim najnowszym postanowieniu z dnia 15 kwietnia 2025 r. (sygn. akt III USK 323/24), zajął się kluczową kwestią interpretacji spójnika "i" w artykule 49 punkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Ten z pozoru drobny gramatyczny detal przez lata stanowił kość niezgody między Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a wnioskodawcami, często blokując dostęp do świadczeń.

Skarżący organ rentowy (ZUS) upierał się przy ścisłej, koniunkcyjnej interpretacji "i", sugerując, że wnioskodawcy muszą spełnić warunki z różnych przepisów łącznie. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, a następnie Sąd Najwyższy, miały jednak odmienne zdanie, co ostatecznie przypieczętowała odmowa przyjęcia skargi kasacyjnej ZUS do rozpoznania.

Dwa warianty spełnienia przesłanek prawa do emerytury pomostowej

Sąd Najwyższy jasno orzekł, że spójnik "i" w pierwotnym brzmieniu artykułu 49 punkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych miał znaczenie enumeracyjne, a nie koniunkcyjne. Co to oznacza w praktyce dla Ciebie? Sąd Najwyższy wskazał dwa odrębne warianty nabycia prawa do emerytury pomostowej.

Wariant pierwszy pozwala na nabycie prawa do świadczenia osobie, która do dnia 31 grudnia 2008 r. osiągnęła wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w którymkolwiek z przepisów artykułów 5-11 ustawy o emeryturach pomostowych. Co kluczowe, dotyczy to sytuacji, nawet jeśli dana osoba nigdy nie wykonywała prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionych w załącznikach numer 1 lub 2 do ustawy.

Wariant drugi to sytuacja, w której osoba na dzień 31 grudnia 2008 r. legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze objętych załącznikami numer 1 lub 2 do ustawy, i to bez potrzeby uzupełniania tego stażu pracami lub służbą, o których mowa w artykułach 5-11 ustawy.

Jak podkreśla Sąd Najwyższy: "Użycie w art. 49 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych spójnika "i" w znaczeniu enumeracyjnym oznacza, że zawarta tam przesłanka prawa do emerytury pomostowej dotyczy osobno osób spełniających warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i osobno osób spełniających warunki określone w art. 5-12."

Zrozumieć intencji ustawodawcy

Sąd Najwyższy, oprócz ścisłej wykładni językowej, posłużył się również wykładnią celowościową. To podejście, które koncentruje się na intencji ustawodawcy i celu, jaki miał zostać osiągnięty przez daną regulację. Funkcją regulacji artykułu 49 ustawy o emeryturach pomostowych jest: "zabezpieczenie emerytalne osób, które w związku z wykonywaniem przez co najmniej 15 lat (lub w przypadku art. 5-11 okresu krótszego) pracy związanej z występowaniem szczególnych czynników ryzyka, wcześniej niż normalnie, przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, utraciły predyspozycje psychofizyczne do jej świadczenia, czego negatywne skutki mogą rzutować na całą sferę życia zawodowego i możliwości zarobkowania ubezpieczonego".

Ten szeroki, prokliencki sens ustawy, mający na celu ochronę zdrowia i zdolności do pracy osób wykonujących zawody ryzykowne, został wreszcie jednoznacznie potwierdzony.

Dlaczego wnioskodawca wygrał z ZUS? Praktyczny przykład

Przyjrzyjmy się bliżej sprawie, która legła u podstaw tego przełomowego postanowienia. Pan M.K. (wnioskodawca) odwołał się od decyzji ZUS Oddział w Wałbrzychu, który odmówił mu emerytury pomostowej. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, a następnie Sąd Najwyższy, stanęli po stronie wnioskodawcy.

Przykład

Pan Marek, podobnie jak Pan M.K. w opisywanej sprawie, legitymował się ponad 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych (przed dniem 1 stycznia 2009 r.), a dokładnie pracował bezpośrednio przy ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła (pozycja 8 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych). ZUS argumentował, że Pan Marek nie spełnia wszystkich łącznie warunków, bo brakuje mu np. orzeczenia lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania tych prac (wymaganego w art. 7 ustawy dla młodszych osób).

Dzięki nowej interpretacji Sądu Najwyższego, ZUS nie może już odmawiać Panu Markowi świadczenia. Sąd uznał, że skoro wnioskodawca na dzień 31 grudnia 2008 r. miał wymagany, ponad 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych (z załącznika 1 lub 2), to nie musi spełniać dodatkowych warunków, jak na przykład posiadania orzeczenia lekarskiego, które dotyczyło innych kategorii osób (np. z art. 7). Jego prawo do emerytury pomostowej wynika bezpośrednio ze spełnienia przesłanek dotyczących stażu pracy w konkretnych warunkach, bez konieczności uzupełniania ich o dodatkowe wymogi z innych artykułów. Jest to ogromne uproszczenie i ulga dla wielu osób.

Zmiana legislacyjna i "oczywisty błąd ustawodawcy"

Co ciekawe, samo postanowienie Sądu Najwyższego potwierdza, że problem interpretacyjny spójnika "i" w artykule 49 punkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych stracił na znaczeniu w wyniku niedawnych zmian legislacyjnych. Jak wskazuje Sąd Najwyższy, artykuł 49 punkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych został zmieniony przez artykuł 1 punkt 8 ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. (Dziennik Ustaw z 2023 r. pozycja 1667, obowiązujący od 1 stycznia 2024 r.).

Obecnie artykuł 49 ustęp 2 ma brzmienie: "spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 lub art. 5-12".

Ta zmiana, czyli zamiana spójnika "i" na "lub", miała na celu usunięcie "oczywistego błędu ustawodawcy", który istniał od wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych. To potwierdza, że interpretacja Sądu Najwyższego jest spójna z duchem zmian i intencją poprawienia niejasności, które przez lata nękały wnioskodawców. Teraz przepis jest jednoznaczny i potwierdza, że wystarczy spełnić jeden z tych warunków, a nie oba łącznie.

Co to oznacza dla Ciebie? Sprawdź swoje szanse!

Jeśli do tej pory ZUS odmawiał Ci prawa do emerytury pomostowej, powołując się na to, że nie spełniasz wszystkich "łącznych" warunków, teraz masz solidne podstawy do ponownej weryfikacji swojej sytuacji. Decyzja Sądu Najwyższego, a także zmienione przepisy, jednoznacznie wskazują, że prawo do emerytury pomostowej może być nabyte na podstawie spełnienia jednego z wariantów. Nie daj się zniechęcić urzędnikom. To orzeczenie to silny argument prawny w Twoich rękach.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dziennik Ustaw z 2024 r. pozycja 1696)

Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (Dziennik Ustaw z 2023 r. pozycja 1667)