„Polskie kolonie” – zobacz, gdzie Polska mogła zbudować imperium

1 Kaffa (obecnie Teodozja), była w średniowieczu najważniejszą kolonią Genui na Morzu Czarnym. Miasto w południowo-wschodniej części Półwyspu Krymskiego założyli już starożytni Grecy, później było w rękach Bizancjum, a następnie kontrolę nad nim przejęli Genueńczycy. A co ma Kaffa wspólnego z Polską? W 1462 r. władze kolonii zwróciły się o protekcję do polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka, który propozycję przyjął. Niestety polska (przynajmniej formalna) zwierzchność nad Kaffą nie trwała długo. Trzynaście lat później do miasta wkroczyli Turcy Osmańscy. Obecnie w Teodozji mieszka ponad 70 tys. osób. Miasto jest portem handlowym i kurortem.

2 Tobago jest najbliżej, by uznać je za polską kolonię z prawdziwego zdarzenia. Problem stanowi tylko fakt, że wyspa nie była kolonią Rzeczpospolitej, tylko jej lenna Księstwa Kurlandii. Kurlandczycy kilkakrotnie zasiedlali wyspę w ciągu XVII stulecia, jednak Tobago kolonizowali również Holendrzy. Choć formalne roszczenia do wyspy Kurlandia zgłaszała aż do III rozbioru Polski, Tobago od 1690 r. było niezamieszkane, a w 1762 r. zajęli je Brytyjczycy. Obecnie Tobago wraz z Trynidadem stanowi niepodległe państwo. Na wyspie mieszka ponad 50 tys. osób.

3 Fort Jakob, Fort Bayone i Fort Jillifree u ujścia rzeki Gambia to kolejne posiadłości kolonialne Kurlandii z XVII w. Pomimo początkowych sukcesów i dobrych kontaktów z miejscową ludnością po kilkunastu latach Kurlandia zrzekła się tych terenów na rzecz Wielkiej Brytanii w zamian za uznanie praw do Tobago.

4 Kurlandzka kolonizacja propagowana przez księcia Jakuba Kettlera była zaplanowana według sprawdzonych modeli gospodarczych epoki. Posterunki handlowe w Afryce Zachodniej miały zapewnić rynki zbytu dla towarów z Europy i źródło siły niewolniczej do pracy na karaibskich plantacjach. Z kolei z Antyli do Europy płynęłyby pożądane płody rolne, takie jak tytoń, cukier czy bawełna. Kursujące po trasie o kształcie trójkąta statki na każdym kolejnym etapie załadowane były cennym ładunkiem. W ten sposób na posiadanych koloniach zarabiały ówczesne potęgi kolonialne.

5 O ile Polska jako państwo wyrażała małą aktywność w pozyskiwaniu kolonii, niektórzy jej obywatele radzili sobie na tym polu wyśmienicie. Maurycy Beniowski, konfederat barski zesłany na Kamczatkę, zorganizował ucieczkę i przez Japonię i Chiny wrócił do Europy. Jego talenty wykorzystali Francuzi, dla których zdobył Madagaskar. Tubylcy obwołali go królem wyspy, a jego wyspiarskie państwo było w pewnym stopniu niezależne od Francji. Beniowski na kilka lat opuścił wyspę, ale w 1785 r. powrócił na Madagaskar. W następnym roku zginął w walce z wojskami francuskimi. Obecnie Madagaskar zamieszkuje ok. 22 mln ludzi.

6 Przyświecały mu szczytne cele, takie jak zwrócenie uwagi świata na Polaków, którzy są w stanie konkurować z rozwiniętymi krajami Zachodu. Szolc-Rogoziński kupił ziemię u wybrzeży Kamerunu i organizował wyprawy w głąb lądu. Można więc uznać, że przez ok. dwa lata istniała polska kolonia w Afryce Równikowej. Niestety w 1884 r. zainteresowanie tym obszarem wyrazili Niemcy. Polski odkrywca przekazał swoje tereny pod protektorat brytyjski, ale ostatecznie cały Kamerun został jednak kolonią niemiecką. Współczesny Kamerun liczy ok. 20 mln mieszkańców.

7 Marzenia o koloniach odżyły po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Tematyką tą zajmowała się w latach 30. Liga Morska i Kolonialna. Wysuwano roszczenia wobec części kolonii, które Niemcy utraciły po I wojnie światowej (np. Kamerun), rozważano zakup terytoriów od Francji (Madagaskar) i objęcie protektoratem Liberii. Wspierano również polskie osadnictwo w Brazylii i rozbudowywano flotę, która strzec by miała przyszłych interesów kolonialnych Polski. Nic konkretnego z tych planów jednak nie wyszło. (Na zdjęciu ORP „Błyskawica”).