Jak wygląd sytuacja z punktu widzenia konstytucji?
W poniedziałek zaszły dwa ważne polityczne fakty. Najpierw Mateusz Morawiecki po wygłoszeniu expose nie uzyskał wotum zaufania. Za jego rządem zagłosowało 190 posłów gdy przeciw 260. Wkrótce potem Sejm wybrał na premiera Donalda Tuska. W tym przypadku za było 248 posłów a przeciw 201. Tyle, że dopiero dziś Donald Tusk wygłosi expose i razem z nim oficjalnie przedstawi skład rządu. Potem odbędzie się głosowanie w sprawie wotum zaufania dla jego nowego gabinetu. A jutro rano nowy premier razem ze swoimi ministrami zostanie zaprzysiężony przez prezydenta Andrzeja Dudę.
Dlatego może się wydawać, że premiera już mamy, ale ministrowie to cały czas szefowie resortów z rządu Morawieckiego.
Czy Donald Tusk może wydawać już polecenia Mariuszowi Błaszczakowi czy Marlenie Maląg?
Zdaniem konstytucjonalistów nie. - Dopóki premier Tusk i jego ministrowie nie zostaną zaprzysiężeni przez prezydenta, to obowiązki powinien pełnić premier Morawiecki i jego ministrowie. To zaprzysiężenie z punktu widzenia konstytucji dopełnia konstytucyjnego II kroku - podkreśla konstytucjonalista dr hab. Ryszard Piotrowski. II krok konstytucyjny to wybór premiera przez Sejm, po tym jak kandydat prezydenta z I kroku nie uzyska wotum zaufania.
Podobnie jak Ryszard Piotrowski uważa prof. Marek Chmaj. Jego zdaniem Donald Tusk uzyskał od Sejmu legitymację, ale dopóki nie będzie zaprzysiężenia Mateusz Morawiecki i jego obecni ministrowie administrują - pełnią obowiązki premiera i ministrów. Jak podkreślają konstytucjonaliści, obecny stan prawny powoduje, że gdyby doszło do jakieś sytuacji kryzysowej, to reagować powinien dotychczasowy premier i jego ministrowie, natomiast generalnie powinni ograniczyć swoją aktywność do bieżącego zarządzania.
Ekspresowa ścieżka wyboru premiera
Co więcej, po tym jak PiS przegrał głosowanie w sprawie wotum, powinna nastąpić dymisja rządu Morawieckiego przyjęta przez prezydenta. Wczoraj po południu było z tym małe zamieszanie z powodu szybkiego tempa procedowania przez Sejm. Od razu po tym jak premier z PiS przegrał głosowanie, zaczęła się procedura wyboru premiera w II kroku konstytucyjnym przez Sejm. Konstytucjonaliści zastanawiali się nawet czy dopełniono formalności z dymisją poprzedniego rządu. Ostatecznie po 23.00 szefowa kancelarii prezydenta poinformowała na swoim koncie na portalu społecznościowym, że do tego aktu doszło. “Prezydent RP Andrzej Duda postanowieniem z dnia 11 grudnia 2023 r. przyjął dymisję Rady Ministrów, złożoną przez Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego w dniu 11 grudnia 2023 r. i powierzył jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.”- napisała Grażyna Ignaczak-Bandych.
Pytanie w tym kontekście o wczorajsze orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który uznał finansowe kary dla Polski nakładane w ramach środków tymczasowych za niezgodne z konstytucją, tak samo jak ustawę o Sądzie Najwyższym, która przenosiła sprawy dyscyplinarne sędziów do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wejście w życie tej ustawy miało pomóc odblokować KPO. Orzeczenia powinny trafić obecnie do Dziennika Ustaw, ostatecznie decyzję w tej sprawie podejmuje premier. Formalnie to techniczna czynność, jednak jest pytanie jednak, czy Mateusz Morawiecki zostawi tę schedę Donaldowi Tuskowi, czy podejmie decyzję o publikacji.
Rząd Marka Belki
Taka sytuacja jak obecna wydarzyła się po raz pierwszy od momentu wejścia w życie konstytucji w 1997 r. Mieliśmy już wprawdzie próbę powołania rządu w II kroku konstytucyjnym w roku 2004. Tyle że wówczas sytuacja była mniej skomplikowana, bo kandydatem i w I i w II korku był Marek Belka. Zresztą w obu przypadkach nie udało mu się uzyskać wotum zaufania, otrzymał je dopiero w trzecim kroku, gdy ponownie został wskazany na premiera przez ówczesnego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.
