Banki blokują konta i pytają o dochody. Kiedy musisz ujawnić szczegóły?

Coraz częściej zdarza się, że banki zadają klientom pytania o pochodzenie pieniędzy, blokując przy tym konta lub transakcje. Tego rodzaju działania wywołują frustrację i oburzenie klientów, którzy nie zawsze rozumieją, dlaczego muszą dostarczać dokumenty i wyjaśnienia dotyczące swoich środków. W rzeczywistości wynika to z przepisów prawa, które zobowiązują banki do przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Jakie są podstawy takich działań i co zrobić, aby uniknąć problemów z kontem?

Dlaczego banki pytają o pochodzenie środków? Podstawa prawna

Choć pytania o pochodzenie pieniędzy często budzą negatywne emocje, to nie wynikają one z nadgorliwości banków. Są one zobowiązane do przestrzegania ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa AML). Zgodnie z art. 34 tej ustawy, banki muszą stosować środki bezpieczeństwa finansowego, które obejmują m.in. identyfikację klienta i badanie źródeł jego majątku.

Banki, które nie przestrzegają przepisów AML, mogą zostać ukarane karami administracyjnymi, w tym wysokimi grzywnami. Dlatego stosują one specjalne procedury weryfikacyjne, aby zapewnić zgodność z obowiązującym prawem.

Procedura KYC – jak banki „poznają swojego klienta”?

Procedura „Know Your Customer” (KYC) to kluczowe narzędzie stosowane przez banki w ramach przeciwdziałania praniu pieniędzy. Proces ten obejmuje trzy główne etapy:

• Weryfikacja tożsamości klienta: Banki sprawdzają dane osobowe, takie jak imię, nazwisko, PESEL, a w przypadku firm – NIP czy forma prawna działalności. Weryfikacja odbywa się poprzez przelew, wideorozmowę, lub okazanie dowodu tożsamości.
• Ustalanie profilu transakcyjnego: Banki pytają o źródła dochodów, zatrudnienie, planowane transakcje czy inwestycje. Klienci firmowi muszą dostarczyć informacje o kontrahentach czy przewidywanym obrocie.
• Monitoring: Banki stale analizują transakcje, aby wykrywać anomalie, np. niespodziewane wpłaty gotówkowe czy nietypowe przelewy.

W razie wykrycia podejrzanych działań bank może zażądać wyjaśnień i dokumentów potwierdzających legalność środków, takich jak deklaracja podatkowa, umowa o pracę czy potwierdzenie prawa do spadku.

Kiedy bank pyta o pochodzenie pieniędzy?

Zgodnie z ustawą AML, banki mają obowiązek zastosować środki bezpieczeństwa finansowego w określonych sytuacjach, takich jak:

• przeprowadzanie transakcji okazjonalnej o wartości co najmniej 15 tys. euro, nawet jeśli składa się z kilku mniejszych operacji;
• transfer środków powyżej 1 tys. euro w walucie wirtualnej;
• podejrzenie prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Ponadto banki mogą pytać o źródła środków, gdy wykryją anomalie w działaniach klienta, np.:

• wpływy o wartości przewyższającej dotychczasowy profil transakcji;
• przelewy do krajów objętych sankcjami;
• wpłaty gotówkowe wysokiej wartości.

Niektóre urządzenia, takie jak wpłatomaty, również wymagają podania informacji o pochodzeniu środków – np. darowizna, spadek czy wynagrodzenie.

Przykłady blokady konta przez bank

• Pan Andrzej, właściciel sklepu spożywczego – Pan Andrzej regularnie wpłacał na swoje konto niewielkie kwoty ze sprzedaży dziennej. Jednak pewnego dnia przyniósł do banku 50 000 zł w gotówce, tłumacząc, że to oszczędności z wielu miesięcy. Bank, podejrzewając próbę prania pieniędzy, poprosił o przedstawienie dokumentów potwierdzających pochodzenie środków. Gdy Pan Andrzej nie przedstawił odpowiednich zaświadczeń, jego konto zostało zablokowane do czasu wyjaśnienia sprawy.
• Pani Katarzyna, freelancerka – Pani Katarzyna otrzymała przelew z zagranicy na kwotę 20 000 euro za realizację projektu IT. Gdy później wpłaciła gotówkę w wysokości 70 000 zł, bank zablokował jej konto, podejrzewając, że środki mogą pochodzić z nielegalnych źródeł. Dopiero po dostarczeniu faktur i umów potwierdzających legalność dochodów, konto zostało odblokowane.

Kto podlega bardziej szczegółowej weryfikacji?

Banki przywiązują szczególną wagę do weryfikacji tzw. klientów wysokiego ryzyka, takich jak osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne (PEP – Politically Exposed Persons) czy osoby prowadzące działalność w branżach uznawanych za bardziej podatne na ryzyko prania pieniędzy, np. handel kryptowalutami lub działalność kasynowa. W takich przypadkach procedury identyfikacyjne mogą być bardziej szczegółowe, a banki mogą wymagać bardziej szczegółowych wyjaśnień dotyczących źródeł środków.

Jakie dokumenty mogą być wymagane przez bank?

W zależności od specyfiki klienta oraz kwoty transakcji, banki mogą poprosić o różne dokumenty potwierdzające źródła dochodów. Przykłady obejmują zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, kopie umów cywilnoprawnych, wyciągi z rachunków bankowych, faktury czy dokumenty podatkowe, takie jak deklaracje PIT. W przypadku przedsiębiorców, mogą to być także sprawozdania finansowe czy dowody wpłat na konto firmowe.

Co się stanie, jeśli odmówimy podania danych?

Banki mają prawo odmówić przeprowadzenia transakcji lub nawet zamknąć konto, jeśli klient nie spełni ich wymagań dotyczących weryfikacji. Może to obejmować:

• zablokowanie konta;
• uniemożliwienie wykonywania przelewów;
• wypowiedzenie umowy.

W skrajnych przypadkach bank może powiadomić Głównego Inspektora Informacji Finansowej, który skieruje sprawę do organów ścigania lub urzędu skarbowego.

Jak uniknąć problemów z bankiem?

Klienci często skarżą się na blokady kont bez ostrzeżenia, które mogą trwać tygodniami. Przykładem może być historia mężczyzny, któremu podczas wakacji zablokowano konto z powodu braku uzupełnionych informacji. Z drugiej strony, banki podkreślają, że takie działania to ostateczność, a przekazane informacje są chronione tajemnicą bankową.

Aby zminimalizować ryzyko blokady konta:

• Regularnie aktualizuj swoje dane w banku, np. po zmianie dowodu tożsamości.
• Przekazuj wymagane dokumenty w terminie.
• Zgłaszaj bankowi zmiany w charakterze swoich transakcji.

Pytania o pochodzenie środków mogą być uciążliwe, ale wynikają z przepisów prawa mających na celu walkę z przestępczością finansową. Banki, zobowiązane do przestrzegania ustawy AML, muszą monitorować swoich klientów, aby zapewnić bezpieczeństwo transakcji. Warto pamiętać, że współpraca z bankiem i szybkie dostarczenie wymaganych informacji pozwala uniknąć wielu problemów.