rozwiń >

"W związku ze śmiercią Ojca Świętego prezydent Andrzej Duda podjął decyzję, aby dzień pogrzebu - 26 kwietnia- uczynić dniem żałoby narodowej" - czytamy na oficjalnym profilu Kancelarii Prezydenta. Wcześniej Watykan poinformował, że Msza święta pogrzebowa Ojca Świętego rozpocznie się w sobotę o godzinie 10:00.

Żałoba narodowa. Podstawa prawna

W polskim prawie żałoba narodowa została uregulowana wyłącznie w artykule 11 ustawy z 1980 roku o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. 1980 nr 7 poz. 18). Z przepisów tych wynika, że decyzję o jej wprowadzeniu może podjąć Prezydent RP, wydając stosowne rozporządzenie obowiązujące na terenie całego kraju. Akt ten powinien zawierać przede wszystkim uzasadnienie ogłoszenia żałoby oraz dokładnie wskazywać jej datę rozpoczęcia i zakończenia. To jedyny obowiązujący dokument, który formalnie definiuje zasady wprowadzania żałoby narodowej w Polsce.

Co oznacza żałoba narodowa?

Żałoba narodowa jest symbolicznym aktem żalu całego narodu w związku z tragicznym wydarzeniem, które dotknęło społeczeństwo – może to być katastrofa, zamach terrorystyczny lub, jak w przypadku śmierci papieża, odejście ważnej osobistości. W czasie jej trwania wyrażana jest wspólnota w smutku, refleksji i zadumie.

Praktyczne oznaki żałoby narodowej to między innymi:

  • opuszczenie flag państwowych do połowy masztu,
  • odwoływanie imprez masowych, koncertów i wydarzeń rozrywkowych,
  • zmiany w programach radiowych i telewizyjnych,
  • cisza i powaga w przestrzeni publicznej.

Wielu organizatorów wydarzeń decyduje się na ich przesunięcie lub ograniczenie charakteru widowiskowego.

Pogrzeb papieża Franciszka - kiedy? Gdzie będzie pochowany papież Franciszek?
Pogrzeb papieża Franciszka - kiedy? Gdzie będzie pochowany papież Franciszek?

Zobacz również

Kiedy wprowadzana jest żałoba narodowa?

Nie istnieją sztywne zasady określające, w jakich sytuacjach prezydent ogłasza żałobę narodową – każdorazowo zależy to od oceny wagi danego wydarzenia. W przeszłości żałobę narodową wprowadzano m.in. po:

  • śmierci papieża Jana Pawła II (2005 r.),
  • tragedii w kopalni Halemba (2006 r.),
  • katastrofie smoleńskiej (2010 r.),
  • katastrofie kolejowej pod Szczekocinami (2012 r.),
  • zabójstwie prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza (2019 r.).

Czego nie można robić podczas żałoby narodowej?

W czasie żałoby narodowej społeczeństwo oczekuje od obywateli, firm i instytucji określonych zachowań, które odpowiadają powadze sytuacji. Choć nie ma formalnych zakazów w rozumieniu kodeksowym, istnieje niepisany zbiór zasad kulturowych i obywatelskich, zgodnie z którymi:

  • nie organizuje się hucznych imprez, koncertów i zabaw,
  • nie prowadzi się emisji treści rozrywkowych w mediach,
  • nie uruchamia się reklam o lekkim, żartobliwym charakterze,
  • unika się dekoracji wesołych i kolorowych, szczególnie w przestrzeni publicznej,
  • w przestrzeni medialnej ogranicza się humor i rozrywkę.

Instytucje kultury, stacje telewizyjne i organizatorzy wydarzeń publicznych zazwyczaj reagują odpowiedzialnie – dostosowując programy i wydarzenia do powagi chwili.

Nie ma kary za złamanie żałoby narodowej

W polskim prawie nie istnieje przepis, który bezpośrednio przewidywałby karę za nieprzestrzeganie żałoby narodowej. Nie ma mandatu, grzywny ani sankcji karnych za zorganizowanie imprezy w trakcie jej trwania. Powołać się można jedynie na artykuł 49 paragraf 1 Kodeksu wykroczeń, który mówi: kto w miejscu publicznym demonstracyjnie okazuje lekceważenie Narodowi Polskiemu, Rzeczypospolitej Polskiej lub jej konstytucyjnym organom, podlega karze aresztu albo grzywny.

Żałoba narodowa po śmierci papieża Franciszka w innych krajach

Inne kraje również zdecydowały się na wprowadzenie żałoby narodowej. Mimo że czas trwania i forma żałoby mogą się różnić w zależności od kraju, wspólnym celem takich działań jest okazanie symbolicznego hołdu oraz szacunku wobec zwierzchnika Kościoła katolickiego. Żałobę narodową ogłosiły również:

  • Argentyna – od 22 do 28 kwietnia;
  • Brazylia – od 21 do 27 kwietnia;
  • Chile – od 21 do 23 kwietnia;
  • Chorwacja – 26 kwietnia;
  • Dominikana – od 21 do 23 kwietnia;
  • Ekwador – od 21 do 23 kwietnia;
  • Gwatemala – od 21 do 23 kwietnia;
  • Hiszpania – od 22 do 24 kwietnia;
  • Indie – od 21 do 23 kwietnia;
  • Kuba – od 21 do 23 kwietnia;
  • Liban – od 21 do 23 kwietnia;
  • Malta – 21 kwietnia;
  • Panama – od 21 do 23 kwietnia;
  • Peru – od 21 do 23 kwietnia;
  • Portugalia – od 24 do 26 kwietnia;
  • Timor Wschodni – od 22 do 28 kwietnia;
  • Wenezuela – od 21 do 23 kwietnia;
  • Węgry – 26 kwietnia.
  • Włochy – od 22 do 26 kwietnia.