Ile osoby z niepełnosprawnościami i ich opiekunowie mogą dostać w formie zasiłków i świadczeń w 2024 i 2025 roku?

Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny służy częściowemu pokryciu wydatków związanych z koniecznością zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

- niepełnosprawnemu dziecku,

- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności

- osobie, która ukończyła 75 lat.

- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała do ukończenia 21. roku życia.

Obecnie zasiłek ten wynosi 215,84 zł i również jest co miesiąc wypłacany przez urząd miasta lub gminy.

Renta inwalidzka

Renta z tytułu niezdolności do pracy, zwana potocznie rentą inwalidzką to świadczeniem, które wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Otrzymują je osoby, które utraciły zdolność do pracy, nie mają ustalonego prawa do emerytury oraz posiadają wymagany do wieku staż pracy.

Warunkiem otrzymania tej renty jest fakt, że niezdolność do pracy powstała w czasie trwania okresów składkowych lub nieskładkowych (np. w czasie, gdy osoba z niepełnosprawnością była zarejestrowana w Urzędzie Pracy) albo w ciągu 18 miesięcy od zakończenia takiego okresu.

Rentę inwalidzką przyznaje się na stałe lub na określony czas. Wówczas jest to renta okresowa, a osoba, której przysługuje, po jej wygaśnięciu musi wrócić do pracy, albo ponownie starać się o rentę.

Renta socjalna

Wniosek o przyznanie renty socjalnej należy złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. To świadczenie jest przeznaczone dla osób pełnoletnich niezdolnych do pracy z powodu niepełnosprawności, która powstała:

- przed ukończeniem 18 lat,

- przed ukończeniem 25 lat, w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej,

- w okresie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Do 29 lutego 2024 roku renta socjalna wynosiła 1588,44 zł brutto (1217,98 zł netto). Po waloryzacji od 01 marca 2024 do 28 lutego 2025 roku wynosi ona 1780,96 zł (ok. 1426,15zł netto)

Świadczenie pielęgnacyjne

Ustawa o świadczeniu wspierającym zmieniła dotychczasowe zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Nowe przepisy umożliwiły łączenie pracy zawodowej z pobieraniem świadczenia, a także zmieniły krąg osób uprawnionych do jego otrzymania.

Od 1 stycznia 2024 r. świadczenie pielęgnacyjne przysługuje:

- matce albo ojcu,

- innym osobom, na których zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom,

- opiekunowi faktycznemu dziecka,

- rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorowi placówki opiekuńczo-wychowawczej, dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego

jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniem konieczności stałej, długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Przepisy wykluczają przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego m.in. gdy osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna. Świadczenie pielęgnacyjne zostanie odebrane również wtedy, kiedy osoba wymagająca opieki zostanie umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku.

Jeśli świadczenie pielęgnacyjne zostało przyznane na tzw. starych zasadach, to ustawa o świadczeniu wspierającym określa warunki na jakich można w dalszym ciągu można je pobierać. Pieniądze opiekunowi dziecka z niepełnosprawnościami co miesiąc wypłaca urząd miasta lub gminy.

Świadczenie pielęgnacyjne jest co roku waloryzowane. Od 01 stycznia 2024 roku ta kwota wynosi 2988 zł miesięcznie. Wysokość waloryzacji na rok 2025 będzie ogłoszona w „Monitorze Polskim” w terminie do 15 listopada bieżącego roku.

Dodatek na niepełnosprawne dziecko

Dodatek na niepełnosprawne dziecko jest dodawany do zasiłku rodzinnego. Osoby uprawione do tego zasiłku mogą także otrzymać dodatek na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka:

- do ukończenia przez nie 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności,

- powyżej 16. roku życia do ukończenia 24. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Dodatek obecnie przysługuje miesięcznie w wysokości:

- 90,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia;

- 110,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 24. roku życia.

Świadczenie wspierające

Świadczenie wspierające pojawiło się w koszyku świadczeń dopiero na początku bieżącego roku i jest skierowane bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnościami. Służy ono częściowemu pokryciu wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych tych osób.

Świadczenie wspierające przysługuje każdej osobie z niepełnosprawnościami, która ukończyła 18 lat i posiada decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów. Decyzję taką wydaje po przeprowadzeniu badania zgodnego z rozporządzeniem ministra rodziny i polityki społecznej z dnia 23 listopada 2023 roku w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności właściwy dla miejsca zamieszkania osoby z niepełnosprawnościami. Po otrzymaniu decyzji stosowny wniosek składa się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenie wspierające jest wprowadzane stopniowo, co oznacza, że w 2024 roku mogą się o nie ubiegać osoby, które otrzymały co najmniej 87 punktów w skali potrzeby wsparcia. Od 2025 roku świadczenie te otrzymają również osoby z liczbą przyznanych punktów od 78 do 86. Jako ostatnie świadczenie wspierające w 2026 roku otrzymają ci, którym wojewódzka komisja przyznała od 70 do 77 punktów.

Wyjątkiem od powyższej reguły są osoby, które mają minimum 70 punktów a dodatkowo po 31 grudnia 2023 roku ich opiekunom przysługiwało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego albo zasiłku dla opiekuna wypłacanego przez urząd miasta lub gminy. Świadczenie zostanie odebrane jeśli osoba uprawniona do niego zamieszka w domu pomocy społecznej.

6 poziomów kwot świadczenia wspierającego

Wartość świadczenia wspierającego jest uzależniona od poziomu potrzeby wsparcia wyrażonego ilością przyznanych przez komisję wojewódzką punktów oraz kwoty renty socjalnej. Zgodnie z ustawą będzie 6 progów i 6 poziomów kwot świadczenia wspierającego. Oto one:

- 40 proc. renty socjalnej, jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 74 punktów w skali potrzeby wsparcia.

- 60 proc. renty socjalnej, jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 75 do 79 punktów w skali potrzeby wsparcia,

- 80 proc. renty socjalnej,jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 80 do 84 punktów w skali potrzeby wsparcia,

- 120 proc. renty socjalnej, jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 85 do 89 punktów w skali potrzeby wsparcia,

- 180 proc. renty socjalnej, jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 90 do 94 punktów w skali potrzeby wsparcia,

- 220 proc. renty socjalnej, jeżeli w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 95 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

To świadczenie w momencie jego ogłoszenia nazwano 500 plus dla osób z niepełnosprawnościami i jak sama nazwa wskazuje wynosi ono 500 złotych netto. Przysługuje ono osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o:

- całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo

- niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo

- całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo

- całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Aby osoba z niepełnosprawnościami otrzymała to świadczenie, suma brutto wszystkich otrzymywanych świadczeń finansowanych ze środków publicznych, nie może przekroczyć określonego progu dochodowego. Od 1 marca bieżącego roku wynosi on 2419,33 zł. W przypadku przekroczenia tej kwoty stosuje się tu tzw. zasadę złotówka za złotówkę.

Jednorazowe świadczenie "Za życiem"

To świadczenie weszło w życie na mocy ustawy z 04 listopada 2016 roku o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”. Świadczenie przysługuje matce, ojcu, opiekunowi prawnemu dziecka albo opiekunowi faktycznemu z tytułu urodzenia się żywego dziecka z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem, albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu. Jego wysokość wynosi 4000 zł.

Specjalny zasiłek opiekuńczy

To wprowadzone od 1 stycznia 2013 roku świadczenie dla najbliższych członków rodziny osoby z niepełnosprawnościami lub wymagającej stałej opieki, którzy rezygnują ze swojej pracy w związku z koniecznością opiekowania się tą osobą. Od 1 stycznia 2024 r. specjalny zasiłek opiekuńczy nie jest już przyznawany, ale przysługuje jeszcze osobom korzystającym z ochrony praw nabytych.