Populacja Wietnamu przekroczyła 100 mln. Nowa "fabryka świata" ma fenomenalną demografię w skali globu

Wietnamska gospodarka zachwyca

Jeszcze na początku lat 90. XX wieku ubóstwo w tym azjatyckim kraju obejmowało 4 na 5 obywateli. Dziś, po trzech dekadach, ubóstwo dotyka 1 na 25 mieszkańców. Tak duża zmiana nie byłaby możliwa bez silnej gospodarki. W momencie wybuchu kryzysu finansowego w 2007 roku kraj ten miał PKB per capita na poziomie 4500 dol. międzynarodowych. Dziś to ponad 3-krotnie więcej, bo według Banku Światowego już w 2022 roku było to 13,5 tys. dol. międzynarodowych.

Co ciekawe, to właśnie Wietnam należy do największych beneficjentów zmian w globalnych łańcuchach dostaw na świecie. Kraje takie jak Wietnam, Polska, Meksyk, Indonezja czy Maroko to według Bloomberga kluczowi gospodarczy łącznicy USA i Chin.

Dziś, gdy wielu producentów z powodów politycznych opuszcza Chiny, inwestorzy chętniej patrzą w stronę Indii i Wietnamu. Sporo osób twierdzi, że Wietnam ma szansę stać się nową fabryką świata. Czy demografia pomoże mu w osiągnięciu tego celu? Spójrzmy na liczby.

Populacja Wietnamu jest dziś niemal 4-krotnie większa niż w 1950 roku

W 1950 roku populacja Wietnamu liczyła 28 mln osób. Dekadę później było to już ponad 35 mln osób, a w 1970 roku Wietnam zamieszkiwało już 44,9 mln osób. Demograficzny wzrost nie wyhamował w następnych dekadach. W 1980 roku Wietnam liczył 54 mln obywateli. Gdy w Polsce przeprowadzano pierwsze wolne wybory, Wietnam zamieszkiwało już 67 mln osób.

Na początku tego wieku populacja Wietnamu przekroczyła próg 80 mln osób. W 2014 roku było to już 90 mln, a w 2023 roku populacja po raz pierwszy w historii przekroczyła poziom 100 mln osób. Tym samym Wietnam należy obecnie do 15 państw, gdzie mieszka ponad 100 mln osób.

Historyczna dzietność Wietnamek

Jak zauważa demograf w rozmowie z Forsalem, początkowo główną przyczyną tego wzrostu była wysoka dzietność, przekraczająca 6 dzieci na kobietę. Do połowy lat 70. przeciętnie na kobietę przypadała aż szóstka dzieci. Od 1973 roku zaczął się spadek dzietności w Wietnamie. W 1979 roku była to już 5,0, a w 1987 roku spadło poniżej 4. W 1994 roku na Wietnamkę przypadało przeciętnie 2,9 dziecka. Okres głębokich spadków zakończył się w 1999 roku, gdy dzietność spadła do 2,1, czyli poziomu gwarantującego zastępowalność pokoleń.

Wtedy stało się jednak coś zaskakującego — spadek wyhamował, a dzietność ustabilizowała się na poziomie 2,0 - 2,15 i poza pojedynczymi latami (np. 1,99 w 2011 roku) pozostawała w tym zakresie. Takie zjawisko nie miało miejsca w przypadku innych państw — np. w Europie Środkowej czy Azji Wschodniej.

Dzietność w Azji Wschodniej jest na rekordowo niskim poziomie

Warto w tym miejscu porównać Wietnam do innych państw regionu. W Japonii dzietność spadła poniżej 2 już w latach 70., a od 20 lat wynosi ok. 1,3-1,4. Dopiero w 2023 roku spadła ona do historycznie niskiego poziomu 1,2. W przypadku Korei Południowej mówimy o jeszcze głębszym spadku. W latach 2002-2017 utrzymywała się ona na poziomie 1,1-1,3. W 2019 spadła poniżej 1,0, a w 2023 roku wyniosła 0,7 i nic nie zapowiada, aby miała w najbliższych latach przestać spadać.

Nie najlepiej jest także w leżącej obok Wietnamu Tajlandii. Od lat 90. kraj ten ma dzietność mniejszą od 2. Spadki (tak jak w przypadku Wietnamu) zatrzymały się na początku tego wieku na poziomie 1,6, ale utrzymywały się na nim jedynie do 2012 roku. W 2013 roku było to już 1,5. W 2015 roku dzietność w Tajlandii wynosiła ok. 1,5, ale do 2020 roku obniżyła się do 1,2. W 2023 roku było to już ok. 1,0-1,1, a odczyty liczby urodzeń z pierwszych miesięcy sugerują, że kraj ten dołączy do grona państw z dzietnością poniżej 1,0. Będzie to kolejny reprezentant tego regionu w tej grupie. Należy do niego (oprócz wspomnianej Korei Południowej) także Makau, Tajwan czy Singapur.

Nie we wszystkich krajach regionu jest aż tak źle. W biedniejszej Kambodży i Laosie jest ona nadal względnie wysoka i wynosi ok. 2,5 dla Laosu (2022) oraz 2,3 dla Kambodży (2021). W Malezji jest to z kolei ok. 1,6-1,7. W przypadku wszystkich tych państw mówimy jednak o systematycznym spadku tej wartości i nie wiadomo na tę chwilę, czy spadki uda się zatrzymać.

Czy Wietnam podzieli los innych państw Azji?

Japonia, Tajwan, Korea Południowa, Chiny, Singapur, Hongkong czy Makau — państwa te łączy bliskość geograficzna oraz głęboki kryzys demograficzny. W tym roku prawdopodobnie jedynie Japonii z całego tego grona uda się osiągnąć dzietność przekraczającą 1. Demografowie zastanawiają się, czy depopulacyjny los jest pisany także Wietnamowi.

Dzietność w Wietnamie była w 2023 roku najniższa w historii i wynosiła jedynie 1,96. Spadek ten co prawda nieznacznie wykracza poza fluktuacje na przestrzeni ostatnich lat (np. w latach 2008-2011 obserwowaliśmy spadek z 2,08 do 1,99, a w latach 2018-2020 nastąpił wzrost z 2,04 do 2,12). Na tę chwilę trudno o odpowiedź na to pytanie, ale jeśli tegoroczna liczba urodzeń odnotuje kolejny spadek, a dzietność obniży się jeszcze bardziej, to uprawdopodobni się scenariusz spadków dzietności w Wietnamie.

Dotychczasowa odporność tego kraju może zaskakiwać, ponieważ jest to miejsce o bardzo dużej gęstości zaludnienia. Dodatkowo w kraju tym kładzie się duży nacisk na edukację. Dodać do tego można bardzo wysoki odsetek ateistów (jeden z najwyższych na całym świecie).

Najniższą dzietność w kraju notuje się w największym mieście kraju — Ho Chi Minh (dawny Sajgon). Zamieszkiwane przez ponad 7 mln osób miasto miało w 2021 roku dzietność na poziomie 1,48. To wyraźnie więcej niż w Polsce, ale na tle innych regionów kraju miasto wypada najgorzej. Po drugiej stronie znajdujące się prowincja Ha Tinh, gdzie było to 2,95. To biedny region, gdzie mieszka 1,5% populacji kraju, a PKB tej prowincji wynosi zaledwie 0,7% PKB Wietnamu.