Armia dwóch prędkości, czyli F-35 i stalowe hełmy

Wojsko Polskie przechodzi obecnie proces gwałtownej modernizacji. Jednym z symboli tych zmian są samoloty 5. generacji F-35A, które Polska ma otrzymywać od 2026 roku. Do Polski płyną właśnie najnowocześniejsze czołgi M1A2SEPv3, a na stanie mamy już dywizjon wyrzutni M142 HIMARS. Zakupujemy pociski JASSM-ER o zasięgu 1000 km, satelity wojskowe czy nowoczesne fregaty rakietowe Miecznik.

ikona lupy />
Hełmy HDMS używane przez pilotów F-35 pozwalają widzieć przez ściany samolotu, co znacznie zwiększa świadomość sytuacyjną pilota. Koszt każdego hełmu wynosi kilkaset tys. dol. / Luftforsvaret

Z drugiej strony są też obszary, w których zaniedbania sięgają dziesiątek lat. Marynarka Wojenna ma już tylko jeden ponad 40-letni okręt podwodny. Problemem są także przestarzałe 50-letnie bojowe wozy piechoty. Póki co nie podpisano jeszcze umowy wykonawczej na bojowe wozy piechoty nowej generacji.

Problem jest też bardzo widoczny w wyposażeniu indywidualnym. Mimo zapowiadanych od lat prób zmiany tego stanu rzeczy, wojsko nadal nie dysponuje odpowiednią liczbą kamizelek kuloodpornych oraz hełmów kompozytowych. To sprawia, że do dziś na ćwiczeniach rezerwy (choć problem dotyka także żołnierzy zawodowych) wydawane są hełmy starsze od wielu uczestników tych ćwiczeń.

Radzieckie karabinki? Witamy na szkoleniu rezerwy w 2024 roku

W środę, 20 listopada 2024 roku Wojskowa Centrum Rekrutacji w Łomży opublikowało w swoich social media zdjęcia przedstawiające szkolenie strzeleckie rezerwistów. Jak dowiadujemy się z opisu pod zdjęciami, był to trzeci dzień ćwiczenia rezerwy. Dzień wcześniej rezerwiści przeszli szkolenie przygotowawcze przed strzelaniem.

ikona lupy />
Żołnierz rezerwy w czasie ćwiczenia strzeleckiego. Widoczny na głowie hełm to wz. 67. Stalowe hełmy nadal są używane w armii, mimo że wprowadzono je do użycia ponad pół wieku temu. / WCR Łomża

Tym, co na pierwszy rzut oka przykuwa uwagę, są karabinki, z których żołnierze prowadzili ogień. Nie są to bowiem nowe MSBS Grot, ani też produkowane od lat 90. karabinki Beryl. To znacznie starsza konstrukcja. Mówimy bowiem o AKMS, czyli karabinku AKM ze składaną kolbą. Produkcja tego karabinka dla Armii Czerwonej rozpoczęła się w 1958 roku. Jest on zmodernizowaną wersją karabinka AK. Na wyposażenie Wojska Polskiego broń wchodziła od połowy lat 60. XX wieku.

ikona lupy />
Wykorzystanie szkolnej amunicji barwiącej UTM zwiększa realizm szkolenia. Widoczny na zdjęciu charakterystyczny niebieski magazynek oraz zamek karabinka MSBS Grot świadczy właśnie o użyciu przez żołnierzy amunicji UTM. / 17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana

Fakt, że nadal broń to nie została wyparta przez Beryle i MSBS Grot (których wyprodukowano łącznie ponad 200 tys.) świadczy o dalszych potrzebach inwestycji w nowoczesne karabinki dla Wojska Polskiego.

Stalowe hełmy wiecznie obecne w Wojsku Polskim

Na zdjęciach możemy dostrzec także coś, co umknie niezorientowanemu czytelnikowi. Rezerwiści mają na głowach stalowe hełmy wz. 67. Nałożony na nie pokrowiec sprawia, że bardzo łatwo pomylić je z kompozytowymi wz. 2005, ale dokładniejsza analiza kształtu czerepu jednoznacznie wskazuje na starszy, stalowy model.

ikona lupy />
Szkolenie strzeleckie rezerwistów. Na głowie żołnierzy znajdują się hełmy wz. 67. W rękach rezerwiści dzierżą karabinki AKMS. Zdjęcie wykonano 20 listopada 2024 roku. / WCR Łomża

Hełmy wz. 67 służą już od lat 60. XX. Jakim cudem jest to możliwe? W międzyczasie opracowano i wprowadzono do użytku wiele innych modeli. W latach 90. pracowano pierwszy kompozytowy hełm — wz. 93. Ten zaczął być zastępowany przez wz. 2000, który ostatecznie zastąpił wz. 2005. Zmodyfikowana wersja hełmy (wz.2005B) jest zamawiana przez Wojsko Polskie do dziś.

ikona lupy />
Dwaj żołnierze w trakcie szkolenia poligonowego. Na plecach dostrzec możemy kierowany pocisk przeciwpancerny Spike, a w rękach karabinki MSBS Grot. Widoczne na głowach hełmy kompozytowe to wz.2005. / 19 Chełmski Batalion Zmechanizowany

Jak wyglądały zakupu hełmów w ostatnich latach? W 2016 roku zamówiono 60 tys. hełmów wz.2005B. W 2020 roku na potrzeby WOT zamówione zostało 50 tys. hełmów kompozytowych HP-05. To hełm typu high-cut, czyli posiadający wcięcie na ochronniki słuchu. W tamtym roku informowano, że na stanie SZRP znajduje się ponad 159 tys. hełmów kompozytowych. W 2023 roku podpisano umowy, które opiewają na niemal 150 tys. hełmów - 68 tys. HP-05 oraz 79 tys. wz.2005B. W tym roku podpisano dodatkowo umowę na 10 tys. hełmów HP-05.

ikona lupy />
Kamizelka Gryf z płytami bocznymi oraz hełm HP-05. Nacięcie w hełmie pozwala na łatwy montaż ochronników słuchu, co zwiększa świadomość sytuacyjną żołnierza na polu walki. / DWOT

Prosta matematyka wskazuje, że hełmów kompozytowych powinno niedługo znaleźć się w SZRP ponad 300 tys. Jest jednak jeden szczegół, o których nie należy zapominać. Hełmy kompozytowe mają swoją datę ważności. Ta zwykle wynosi 10 lat. Zatem z użytku zaczynają wychodzić te, które dostarczono dekadę temu, ponieważ po tym czasie zaczynają one tracić swoje właściwości balistyczne. Tymczasem stalowy hełm wz. 67 może leżeć w magazynie latami, a dopóki rdza go nie zje, nadal nadaje się do użytku. To właśnie trwałość tego rozwiązania sprawia, że nadal możemy spotkać je na poligonach w całym roku.

Czy stalowe hełmy znikną w końcu z armii?

Prób zakończenia ich kariery w wojsku było już kilka. Dla przykładu, w sierpniu 2015 roku wycofanie już w ciągu kilku najbliższych tygodni obiecał ówczesny dowódca generalny rodzajów sił zbrojnych gen. Mirosław Różański. W sierpniu tego roku podobną obietnicę złożyło obecne kierownictwo MON. W ramach Operacji Szpej stalowe hełmy mają wyjść z użycie jeszcze w tym roku.

Według informacji Cezarego Tomczyka, w styczniu 2024 roku w armii było nadal 20 000 stalowych hełmów. W latach 2024 - 2026 na wyposażenie indywidualne żołnierzy wydać mamy dodatkowe 1,55 mld zł. Celem tej transformacji ma być poprawa bezpieczeństwa i komfortu pracy żołnierzy.

ikona lupy />
Opracowany w ramach projektu Tytan hełm HBT-02. W 2025 roku powinniśmy oczekiwać pierwszej umowy na hełmy nowej generacji dla Wojska Polskiego. / Własne / Radosław Ditrich

W przyszłym roku zamówione mają zostać najnowsze opracowane dla Wojska Polskie hełmy — HBT-02. Rozwiązanie to łączy w sobie zalety HP-05 (szyny i gniazdo montażowe) oraz wz.2005 (osłonięte okolice uszu). Dodatkowo hełm posiada miejsce na montaż podhełmowych ochronników słuchu. Hełm został opracowany w ramach projektu Tytan.